Hàng nghìn năm qua, hình ảnh cây gậy với con rắn quấn quanh đã trở thành biểu tượng trường tồn của ngành y. Nhiều người tin rằng biểu tượng này bắt nguồn từ câu chuyện trong Kinh Thánh, khi Moses ném gậy xuống đất, gậy hóa thành rắn và giết rắn của phù thủy Ai Cập. Sau đó, một con rắn khác mang theo thảo dược bò đến hồi sinh con rắn bị chết.
Thần Asclepius và thần Chết
Tuy nhiên, truyền thuyết phổ biến hơn về biểu tượng y khoa lại gắn liền với thần Asclepius - vị thần chữa bệnh trong thần thoại Hy Lạp. Asclepius là con trai của thần Apollo và nữ thủy thần Coronis, được đào tạo y thuật từ nhân mã Chiron - một trong những sinh vật thông thái nhất trong thần thoại.
Asclepius nổi tiếng với khả năng chữa bệnh phi thường, thậm chí đã từng hồi sinh người chết. Với tài năng nổi trội, Asclepius có năm người con, trong đó ba người con gái là Meditrina (y học), Hygeia (sức khỏe) và Panacea (chữa bệnh), cùng hai con trai Machaon và Podalirius, đều là những thầy thuốc đã cứu chữa trong chiến tranh Hy Lạp.
Hình ảnh cây gậy và con rắn quấn quanh được xem như biểu tượng của sự tái sinh, bởi con rắn là loài động vật có khả năng lột xác, biểu trưng cho sự hồi sinh và trẻ trung. Đối với người xưa, rắn là sinh vật giữa thế giới trần gian và cõi vĩnh hằng, nó mang trong mình khả năng chữa lành và cũng gợi nhớ đến sự chết chóc.
Lịch sử và sự sử dụng chính thức của biểu tượng
Biểu tượng cây gậy với con rắn quấn quanh đã được chính thức sử dụng trong y học từ thời Hy Lạp cổ đại, với các đền thờ Asclepius là nơi hành nghề y khoa đầu tiên. Từ thế kỷ 5 trước Công nguyên, hình ảnh này xuất hiện trên nhiều di vật khảo cổ và sau đó trở thành biểu tượng chính thức của các tổ chức y tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hội Chữ Thập Đỏ và Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (AMA).
Ngoài ra, trong quân đội Hoa Kỳ, biểu tượng cây gậy và rắn còn được sử dụng làm huy hiệu của Quân đoàn Quân Y (U.S. Army Medical Corps), khẳng định tầm quan trọng của y học trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Y đức và ý nghĩa nhân văn của biểu tượng
Biểu tượng cây gậy với con rắn không chỉ đại diện cho kỹ năng và tri thức y khoa mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về y đức. Nó nhắc nhở người thầy thuốc về trách nhiệm chăm sóc, chữa lành bệnh nhân với lòng nhân ái và sự tận tâm. Sự quấn quanh của con rắn biểu thị quá trình học hỏi liên tục và sự gắn kết giữa y học và thiên nhiên.
Biểu tượng ngành Dược: Con rắn quấn quanh chiếc ly
Chiếc chén Hygeia là biểu tượng ngành dược phổ biến nhất trên thế giới, có nguồn gốc từ thần thoại Hy Lạp và được liên kết với một phần của Kitô giáo. Theo thần thoại Hy Lạp, thần Asclepius - con trai của thần Apollo, đã học y thuật từ nhân mã Chiron và trở thành thần y chữa bệnh.
Truyền thuyết kể rằng, Asclepius đã chứng kiến một con rắn cứu bạn nhờ thảo dược và quyết tâm nghiên cứu về dược học để chữa bệnh cứu người. Sau khi Asclepius qua đời, con gái của ông là Hygeia tiếp tục gìn giữ ngôi đền và chăm sóc rắn. Bức tượng nữ thần Hygeia thường được miêu tả với hình ảnh cầm một chiếc chén có con rắn quấn quanh, được gọi là "Cái chén của Hygeia", biểu tượng này đã trở thành chuẩn mực trong ngành dược học.
Trong Kitô giáo, từ thế kỷ thứ nhất, chiếc chén Hygeia đã gắn liền với sứ đồ St John, và vào năm 1222, người Ý sử dụng biểu tượng này trong lễ kỷ niệm 700 năm Đại học Padua. Đến năm 1964, Hiệp hội Dược sĩ Hoa Kỳ chính thức công nhận chén Hygeia là biểu tượng của ngành dược.
Các biểu tượng khác trong ngành Dược
- Biểu tượng chày và cối:
Đây là dụng cụ truyền thống dùng để nghiền và trộn nguyên liệu thuốc, trở thành hình ảnh quen thuộc của ngành dược, đặc biệt được hãng dược phẩm Schering sử dụng làm biểu tượng chính thức.
2. Biểu tượng Rx:
- Xuất phát từ chữ Latin "recipere", nghĩa là "hãy lấy" – thể hiện hướng dẫn của bác sĩ cho dược sĩ.
- Liên quan đến thần thoại Ai Cập, biểu tượng này gắn liền với thần Horus và con mắt Udjat, biểu trưng cho sức khỏe và bảo vệ con người khỏi tà ma.
Phần thưởng Chén Hygeia
Hãng dược phẩm Wyeth đã tổ chức phần thưởng "Chén Hygeia" để tôn vinh các dược sĩ có đóng góp nổi bật cho cộng đồng. Chương trình ra đời năm 1958 và hiện vẫn được duy trì hàng năm, trao thưởng tại các bang Hoa Kỳ và tỉnh của Canada.
Nhờ vào sự đồng nhất và sâu sắc trong biểu tượng, cây gậy và con rắn, cùng với chén Hygeia, đã trở thành dấu ấn của các tổ chức y tế trên toàn thế giới, khẳng định vị thế vững chắc của nghề y - dược trong đời sống con người.