Việc viết “tờ điều trị số 1” – tức bản y lệnh đầu tiên cho bệnh nhân mới nhập viện – là một nhiệm vụ lâm sàng quan trọng. Tuy nhiên, thao tác này thường mất nhiều thời gian, đặc biệt khi bác sĩ phải xử lý nhiều bệnh nhân cùng lúc.

ChatGPT có thể trở thành trợ thủ đắc lực trong việc soạn thảo bản y lệnh ban đầu, miễn là bác sĩ biết cách xây dựng câu lệnh (prompt) phù hợp.

Bài viết này hướng dẫn bạn cách tạo prompt hiệu quả theo mô hình CAF (Context – Action – Format), đồng thời cung cấp ví dụ thực tế và mẹo giúp ứng dụng ChatGPT dễ dàng hơn trong công việc hàng ngày.

Hiểu đúng về prompt: Công thức C-A-F (Context –Action – Format)

Prompt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) là câu lệnh hoặc yêu cầu mà bạn đưa ra để hướng dẫn AI tạo nội dung. Đơn giản như “Viết một bài thơ về thiên nhiên”, hay phức tạp hơn, prompt giúp AI hiểu rõ mục tiêu của bạn và cung cấp phản hồi phù hợp.

Để ChatGPT cho kết quả hữu ích, prompt – tức là lời yêu cầu mà bác sĩ nhập vào – cần được soạn rõ ràng, đầy đủ. Công thức A-C-F là một cách đơn giản giúp nhớ ba thành phần cốt lõi khi viết prompt:

Trước khi đi vào chi tiết hãy đọc lại bài sau nếu bạn chưa nắm được cách sử dụng chatgpt

Hướng dẫn sử dụng ChatGPT dành cho Bác Sĩ

• C (Context) – Công thức (Bối cảnh): Thông tin chi tiết, ngữ cảnh để ChatGPT hiểu đúng tình huống.
• A (Action) – Hành động: Điều bác sĩ muốn ChatGPT thực hiện.
• F (Format) – Định dạng: Cách thức trình bày kết quả mà bác sĩ mong muốn.

Bảng dưới đây giải thích từng yếu tố A, C, F và đưa ra ví dụ minh họa:

Thành phần	Mô tả	Ví dụ
C – Context (Ngữ cảnh)	Cung cấp thông tin lâm sàng để ChatGPT hiểu đúng tình huống	“ Bạn là bác sĩ Nội khoa,.... Đang điều trị cho  bệnh nhân nam 45 tuổi, nhập viện vì ho kéo dài ”
A – Action (Hành động)	Yêu cầu cụ thể bạn muốn ChatGPT thực hiện	“ Hãy Viết tờ điều trị số 1 cho ...”
F – Format (Định dạng)	Hướng dẫn về cách trình bày kết quả	“Trình bày dưới dạng văn bản chuyên môn y tế tại Việt Nam, đánh dấu * các triệu chứng, Chẩn đoán kèm mã ICD nếu có.”

Khi kết hợp đầy đủ cả ba yếu tố trên, prompt của bác sĩ sẽ rõ ràng và súc tích, giúp ChatGPT hiểu đúng yêu cầu và tạo ra câu trả lời sát với mong muốn.

Cách nhập prompt để tạo tờ điều trị số 1

Áp dụng mô hình CAF: Context – Action – Format

Để ChatGPT hỗ trợ soạn “tờ điều trị số 1” một cách hiệu quả, bạn cần soạn câu lệnh (prompt) theo ba bước sau:

Bước 1: C – Cung cấp Ngữ cảnh (Context)

Trước tiên, hãy mô tả bối cảnh lâm sàng của bệnh nhân để ChatGPT hiểu rõ vấn đề. Ngữ cảnh càng cụ thể, kết quả càng chính xác. Nên bao gồm:

• Xác định Bối cảnh trò chuyện gắn vai trò của ChatGPT VD: Bạn là Bác sĩ Nội Khoa, đang điều trị cho bệnh nhân tại tại khoa Nội hô hấp tiêu hóa, bạn đang điều trị cho Bệnh nhân nam, 45 tuổi, tiền sử hen phế quản, nhập viện vì ho kéo dài (sốt 39°C, ho đàm vàng, SpO2 91% khí phòng)

Bước 2: A – Đưa ra Hành động (Action)

Sau khi đã cung cấp bối cảnh, bạn hãy yêu cầu cụ thể ChatGPT thực hiện nhiệm vụ gì. Dùng các động từ rõ ràng như: viết, đề xuất, liệt kê, hướng dẫn,…

VD:

• Bạn sẽ giúp tôi làm tờ điều trị số 1.
• ( hoặc ) Hãy Liệt kê các xét nghiệm cần làm để chẩn đoản.
• ( hoặc ) Hãy viết hướng dẫn về bệnh COPD dành cho bệnh nhân.

Bước 3: F – Chỉ định Định dạng (Format)

Cuối cùng, chỉ định rõ cách trình bày kết quả. Điều này giúp ChatGPT xuất nội dung dưới dạng dễ đọc và dễ ứng dụng lâm sàng hơn. Bạn có thể yêu cầu:

Trình bày dưới dạng sau

• Văn phong giống hồ sơ bệnh án của bác sĩ Việt Nam
• ( có thể )Bao gồm mã ICD nếu có
• ( có thể ) Đánh dấu các triệu chứng chính

Kết hợp ba bước trên, một prompt hoàn chỉnh mẫu có thể như sau:

Khi bác sĩ nhập prompt đầy đủ như trên, ChatGPT sẽ tạo ra một bản nháp tờ điều trị số 1 với các y lệnh đề xuất.

Ví dụ kết quả ChatGPT cung cấp: Giả sử với prompt mẫu về bệnh nhân viêm phổi cộng đồng ở trên, ChatGPT có thể trả lời bằng một danh sách y lệnh như dưới đây:

• Tờ điều trị số 1
• Họ và tên: [Bệnh nhân A]
• Tuổi: 45
• Giới: Nam
• Chẩn đoán vào viện: Viêm phổi cộng đồng / Hen phế quản
• Tiền sử: Hen phế quản, điều trị không thường xuyên.
• Lý do vào viện:

Theo lời bệnh nhân kể, bệnh nhân khởi phát bệnh cách 3 ngày với sốt cao liên tục (~39°C), kèm ho khạc đàm vàng, mệt nhiều, khó thở tăng dần. Bệnh nhân tự dùng thuốc hạ sốt tại nhà không đỡ, ngày vào viện có cảm giác khó thở tăng, đo SpO₂ tại nhà 91% khí phòng nên vào viện.

• Lúc vào:

Bệnh nhân tỉnh, tiếp xúc được.

Glasgow 15 điểm.

Da niêm mạc hồng, không vàng, không tím.

Không phù, không xuất huyết dưới da.

Hạch ngoại vi không to, tuyến giáp không to.

Không đau lưng, không hạn chế vận động.

Đồng tử 2 bên đều, kt ~2mm, phản xạ ánh sáng (+).

Không liệt thần kinh khu trú.

Tim nhịp đều, T1 T2 rõ, không có tiếng tim bệnh lý.

Phổi rì rào phế nang giảm nhẹ hai đáy, có ran nổ rải rác hai phế trường, đặc biệt vùng dưới.

Bụng mềm, không chướng, gan lách không to.

Chạm thận, bập bềnh thận hai bên (-).

• Mạch: 92 lần/phút
• Huyết áp: 125/80 mmHg
• Nhiệt độ: 38.9°C
• Nhịp thở: 24 lần/phút
• SpO₂: 91% khí phòng

Chẩn đoán nhập Viện

Chính:

• Viêm phổi cộng đồng (J18.9)

Phối hợp:

• Hen phế quản (J45.9)

Mẹo nâng cao hiệu quả khi dùng ChatGPT

Để tận dụng tối đa ChatGPT trong công việc, bác sĩ có thể lưu ý thêm một số điểm sau:

• Đặt vai trò cho ChatGPT: Bác sĩ có thể yêu cầu ChatGPT "đóng vai" một chuyên gia, ví dụ: “Đóng vai bác sĩ nội khoa, hãy đề xuất phác đồ điều trị...”. Cách này giúp câu trả lời có ngữ điệu và nội dung gần gũi hơn với chuyên môn y khoa.
• Cung cấp thông tin cụ thể: Thông tin đầu vào chi tiết sẽ cho kết quả sát thực tế hơn. Hãy nêu rõ bệnh sử, triệu chứng, các kết quả xét nghiệm quan trọng và bất cứ yếu tố nào ảnh hưởng đến điều trị (dị ứng thuốc, chức năng gan thận,...).
• Yêu cầu văn phong phù hợp: Nếu cần, hãy nói rõ mong muốn về ngôn từ. Ví dụ: “Viết với văn phong chuyên môn, ngắn gọn, súc tích” để đảm bảo kết quả phù hợp với tài liệu y khoa.
• Bạn có thể Yêu cầu Chat GPT trình bày dưới dạng mẫu in theo phong cách tùy chỉnh dựa trên Yêu Cầu cụ thể như : tạo phiếu điều trị trông giống như hình ảnh này.

• Kiểm tra và điều chỉnh: Luôn xem xét kỹ các đề xuất của ChatGPT. Bác sĩ nên kiểm chứng các y lệnh dựa trên phác đồ điều trị chuẩn và kinh nghiệm thực tiễn, chỉnh sửa hoặc bổ sung những điểm chưa phù hợp trước khi áp dụng cho bệnh nhân thực tế.
• Bảo mật thông tin: Khi sử dụng các công cụ AI, tránh nhập thông tin cá nhân nhạy cảm của bệnh nhân. Nếu cần, hãy ẩn danh hoặc thay đổi một số chi tiết trong prompt để đảm bảo quyền riêng tư.

Ví dụ áp dụng mô hình CAF trong viết báo cáo ca bệnh Ngoại khoa

Cấu trúc chuẩn cho báo cáo ca bệnh thường bao gồm các phần: Tóm tắt, Giới thiệu, Mô tả ca bệnh và Thảo luận, và thường kết thúc bằng phần Kết luận ngắn gọn nêu bật ý nghĩa chính của trường hợp​

Mô hình CAF (Context – Action – Format) dưới đây giúp bác sĩ cung cấp thông tin và yêu cầu rõ ràng để ChatGPT soạn thảo báo cáo ca bệnh theo đúng cấu trúc này. Dưới đây là một ví dụ minh họa chi tiết, dễ hiểu, có thể áp dụng ngay.

• Context (Ngữ cảnh): Bệnh nhân nam 30 tuổi, tiền sử khỏe mạnh, nhập viện vì đau bụng dưới bên trái kéo dài 1 ngày. Đau khởi phát âm ỉ quanh rốn rồi khu trú tại hố chậu trái, kèm sốt nhẹ 37,8°C và buồn nôn. Tiền sử có tim nằm bên phải (dextrocardia) nhưng chưa từng chẩn đoán hội chứng đảo ngược phủ tạng hoàn toàn. Khám: bụng mềm, đau khu trú nhẹ tại hố chậu trái kèm phản ứng thành bụng nhẹ, không sờ thấy khối bất thường. Xét nghiệm: bạch cầu 14.000/µL, CRP tăng 48 mg/L. Siêu âm bụng ghi nhận ruột thừa không nằm ở hố chậu phải, gợi ý khả năng đảo ngược phủ tạng. Chụp CT bụng cho thấy ruột thừa nằm ở bên trái và hình ảnh viêm; các cơ quan khác cũng đảo vị trí (gan trái, lách phải...). Chẩn đoán xác định: Viêm ruột thừa cấp trên bệnh nhân đảo ngược phủ tạng (situs inversus totalis). Bệnh nhân được phẫu thuật nội soi ổ bụng cắt ruột thừa. Trong mổ, vị trí trocar được bố trí đối xứng như hình ảnh phản chiếu so với kỹ thuật tiêu chuẩn. Ruột thừa viêm mủ được cắt bỏ an toàn, không có bất thường giải phẫu khác. Hậu phẫu: bệnh nhân hồi phục tốt, bắt đầu ăn uống sau 24 giờ, hết sốt sau 2 ngày. Bệnh nhân xuất viện sau 5 ngày điều trị, tái khám 2 tuần sau mổ vết mổ lành tốt, không biến chứng.
• Action (Hành động): Hãy viết bài báo cáo ca bệnh dựa trên các thông tin lâm sàng ở phần Ngữ cảnh. Bài viết cần trình bày rõ ràng, đầy đủ và nhấn mạnh được điểm đặc biệt của ca bệnh (viêm ruột thừa trong bối cảnh đảo ngược phủ tạng). Mục tiêu là tạo ra một bài viết hoàn chỉnh để có thể gửi đăng trên một tạp chí y học chuyên ngành Ngoại khoa.
• Format (Định dạng): Bài viết được trình bày đúng định dạng của một bài báo khoa học, với bố cục gồm các phần: Tóm tắt, Giới thiệu, Mô tả ca bệnh, Thảo luận, Kết luận và Tài liệu tham khảo. Sử dụng văn phong chuyên nghiệp, học thuật, với thuật ngữ y khoa chính xác. Bài viết phải mạch lạc, logic, và sẵn sàng để in ấn hoặc nộp trực tiếp cho tạp chí (đúng chính tả, ngữ pháp, định dạng chuẩn). Ngoài ra, vui lòng liệt kê 3–5 tài liệu tham khảo y văn liên quan đến trường hợp này ở cuối bài dưới dạng danh mục Tài liệu tham khảo.

Lưu ý: Với mô hình CAF trên, bác sĩ lâm sàng có thể thay thế phần Ngữ cảnh bằng thông tin ca bệnh thực tế của mình. ChatGPT sẽ sử dụng thông tin đó kết hợp với hướng dẫn Hành động và Định dạng để tạo ra bản thảo báo cáo ca bệnh hoàn chỉnh, hỗ trợ hiệu quả cho việc viết và gửi bài báo lên tạp chí y học.

Kết luận

"Tờ điều trị số 1" là bước khởi đầu quan trọng trong chăm sóc bệnh nhân nội trú. Việc ứng dụng ChatGPT một cách hợp lý có thể giúp bác sĩ tiết kiệm thời gian, gợi ý thêm các y lệnh hữu ích và hạn chế bỏ sót chỉ định cần thiết. Bằng cách soạn prompt theo mô hình C-A-F và tuân theo những hướng dẫn trên, các bác sĩ có thể nhận được bản nháp tờ điều trị nhanh chóng và tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, ChatGPT chỉ đóng vai trò hỗ trợ tham khảo – quyết định cuối cùng và trách nhiệm điều trị vẫn thuộc về người thầy thuốc. 

Hãy coi ChatGPT như một công cụ đồng hành để nâng cao hiệu suất làm việc, đồng thời luôn kết hợp với kiến thức và kinh nghiệm lâm sàng của chính mình nhằm đưa ra phác đồ tối ưu cho bệnh nhân.